Sergi Tarihleri: 27 Nisan–24 Temmuz, 2016
Sergi Alanı: Iris ve B. Gerald Cantor Sergi Salonu (Galeri 999)
Basın Ön Gösterimi: 25 Nisan, 10:00 –12:00
İran'dan günümüz Türkiye’sindeki Anadolu topraklarına kadar uzanan bölge tarihinin en verimli dönemlerinden biri, 1038’den 1307’ye kadar olan, Selçukluların hükümdarlık dönemine ve hemen ardından gelen halefi hanedanlara denk gelmektedir. Selçuklular, Orta Asya'dan gelen göçebe bir Türk hanedanı olup Batı Asya'da (günümüzde Türkmenistan, İran, Irak, Suriye ve Türkiye'yi kapsayan bölge) büyük ama nispeten kısa ömürlü bir güç kurmuşlardır. Selçuklu idaresi altında, Türkmen, Pers-Arap-Müslüman, Bizans, Ermeni, Haçlı ve diğer Hıristiyan kültürleri dahil farklı geleneklerin alışverişi ve sentezi, ülkede ekonomik refah, bilim ve teknolojide ilerlemeler ve büyük bir kültürel zenginliğe eşlik ediyordu. 27 Nisan'da New York Metropolitan Museum of Art'ta (Metropolitan Müzesi—The Met) açılacak olan Court and Cosmos: The Great Age of the Seljuqs başlıklı uluslararası ödünç sergi, Türkmenistan'dan Akdeniz'e 11. yüzyıldan 13. yıla kadar yaratılan görkemli sanat eserlerine ev sahipliği yapıyor.
Sergi, NoRuz at The Met Fund ve Iranian-American Community'nin katkılarıyla gerçekleştiriliyor.
Sergide Amerika, Avrupa ve Orta Doğu'nun kamuya ait ve özel sanat koleksiyonlarından getirilen seramik, cam, alçı eserler, kağıt üzerinde çalışmalar, ahşap, dokuma ve maden işçiliği eserlerinden oluşan yaklaşık 270 obje yer alacak. Bu kuruluşların çoğu, koleksiyonlarından ilk kez eser ödünç veriyor. Türkmenistan’dan ödünç alınan bir düzine önemli eserin de öne çıktığı serginin dikkat çeken noktalarından biri de Türkmenistan’ın bağımsız bir ülke olarak ilk defa tarihi sanat eserlerini uzun bir süreliğine ABD’deki bir müzeye ödünç vermesidir.
İran’daki Büyük Selçukluları idaresi altında orta sınıf, sanat himayesini, teknolojik gelişmeleri ve lüks mallar için bir pazar oluşmasını teşvik ederek gelişti. Buna karşın, Selçukluların halefi hanedanların (Anadolu Selçukluları, Artuklular ve Zengiler) kontrolünde olan Anadolu, Suriye ve Cezire'de (Irak'ın kuzeybatısı, Suriye'nin kuzeydoğusu ve Türkiye'nin güneydoğusu), sanat, hükümdar himayesinde yaratılıyordu ve ağırlıklı olarak Hristiyan olan bir bölgeye İslami ikonografi getirilmişti.
Dahası, 1220'deki Moğol işgalinin sonucunda bölgeye İran'dan birçok sanatçı göç etmişti. Sanat hamileri, tüketiciler ve sanatçılar farklı kültürel, dini ve sanatsal geçmişlere sahip olduğundan, Selçuklu topraklarının batı kısımlarında özgün sanat eserleri gelişti.
Sergiye Genel Bakış
Tematik olarak düzenlenen sergi, Selçuklu sultanlarını ve yönetici elit kesimi temsil eden eserlerle açılıyor. Orta Asya ve İran'da sikkelerde ve mimaride yazıtlar yer alıyordu. Saray muhafızlarını, emirleri ve saray mensuplarını temsil eden alçı kabartmalar, objelerin üzerinde isimleri yer almayan Büyük Selçuklu hükümdarlarının saltanatlarını hatırlatma görevi görüyor. Anadolu, Suriye ve Cezire'de, Anadolu Selçukluların ve diğer Türk beyliklerinin adları ve resimleri çeşitli objeler üzerinde yer aldı. Burada, Artuklu beyi Rükneddin Davud'un adını taşıyan 12. yüzyıldan kalma ünlü bölmeli mine tabak yer alıyor.
İkinci bölümde, sultanlar ve saray mensuplarıyla ilişkilendirilen saraydaki hayat ve aktiviteleri, alçı kabartmalar, seramikler, maden işleri ve diğer malzemelerle betimleniyor. Bu eserlerdeki Selçuklu seçkinlerinin tasvirlerinin portre amacıyla yapılmamasıyla beraber, karakteristik Orta Asyalı yüz tipi Selçuklu hükümdarlığında bir güzellik ölçütüydü. 1217'de Anadolu'da yazılan Pers ulusal destanı Şehname’nin (Krallar Kitabı) günümüze ulaşan en eski el yazması, bu bölümün öne çıkan eseridir. Ayrıca, saray yaşamıyla ilgili çok sayıda detay barındıran ünlü Blacas ibriği, sergide dikkat çekmektedir.
Selçuklu idaresindeki üç yüzyıl, aynı zamanda bir icatlar dönemiydi ve bilim, tıp ve teknolojideki çok sayıda gelişme dönemin el yazmalarına, bilimsel araçlara ve tıbbi aletlere yansımıştı. 13. yüzyıl başlarından kalma resimli el yazması Marifetli Mekanik Cihazların İrfan Kitabı saatlerden su çarklarına, otomatik makinelere ve robotlara kadar çeşitli icatları olan Müslüman bilim adamı ve yaratıcı dahi İbn-i Rezzaz El Cezeri'nin fantastik icatlarından bazılarına yer vermektedir. Ayrıca dikkate değer bir diğer eser de erken dönem İslami bir usturlap. (Bu karmaşık yön bulma cihazıyla belirlenebilecek pek çok şey arasında Mekke'nin, yani kıblenin yönü de bulunuyordu.) Yine sergilenen eserler arasında misk, kafur ve Ortaçağ eczacılığının diğer tipik malzemeleri için ayrı bölmeleri olan karmaşık bir ecza kutusu bulunuyor.
Selçuklu sanatı büyük ve küçük objeler üzerinde gerçek, mitolojik ve kompozit hayvanların tasvirleriyle doludur. Hayvan dövüşü İran sanatında popüler bir konuydu. Çift başlı kartal, Anadolu'da ve Cezire'de Anadolu Selçukluların ve diğer Türk beyliklerinin sembolü olarak benimsendi. Harpialar (bir kuşun gövdesi ve bir insanın yüzünün birleşmesiyle oluşanyaratıklar) ve sfenksler (bir aslanın bedeni, insan yüzü ve bazen de bir kuşun kanatlarına sahip yaratıklar) sık sık betimlenir. İşlemeli, gümüş kakmalı ve karmaşık astrolojik imgelerle bezenmiş kapaklı bir kase olan eşsiz Vaso Vescovali'nin kapağında, zengin süslemelerin arasında sekiz gezegenin temsili ile birlikte 12 burç simgesi ve tabanında bu burçların gezegenleri, yer alır.
Selçuklular, medreseler ve camiler inşa ederek ve Kuran-ı Kerim’in ve diğer dini metinlerin çoğaltılmasını destekleyerek hakim oldukları topraklarda Sünni İslamı aktif olarak yaydılar. Selçuklular döneminden nadir ve güzel bezemelerle süslü çeşitli kitaplar da sergide yer alıyor. Yerel halkın ve yönetici elit kesimin çoğunluğunun Hristiyan olduğu Suriye, Cezire ve Anadolu’da Hristiyan ikonografisi taşıyan eserler üretilmeye devam etti. Gürcistan’dan, üzerinde İbranice yazılar bulunan bir dinsel tören kasesi, Yahudi nüfusun da varlığını gösteriyor. Çeşitli dini topluluklara çoğu kez aynı sanatçılar hizmet verdi. Bunun sonucunda bir grubun tarzı ve sanatsal gelenekleri diğer gruplarınkilerle birleşti.
Serginin altıncı ve son bölümü, cenaze töreni sanatına odaklanıyor. Selçuklu türbelerinde bulunan çeşitli mezar taşları, anıt mezarlar, mezarlık eşyaları ve desenli dokumalar sergileniyor. Kurallara uygun bir Müslüman cenazesinde, ölen kişi iki veya üç kat düz beyaz çarşafa (kefen) sarılır; defin işlemine özgü pahalı kumaşların bulunması, halk gelenekleri ile resmi uygulamalar arasında önemli farklılıklar bulunduğunu göstermektedir.
Katkıda Bulunanlar
Sergi, İslam Sanatı Departmanı Patti Cadby Birch Başkanı Sheila R. Canby; Asistan Küratör Deniz Beyazıt ve Asistan Küratör Martina Rugiadi tarafından düzenleniyor. Sergi tasarımı, Sergi Tasarımcısı Katharina Weistroffer tarafından gerçekleştiriliyor; grafikler Grafik Tasarımcısı Mortimer Lebigre; aydınlatma, Aydınlatma Tasarım Yönetmenleri Clint Ross Coller ve Richard Lichte tarafından gerçekleştiriliyor; tüm personel The Met’in Tasarım Departmanı çalışanlarıdır. Video prodüksiyonu, The Met’in Dijital Departmanı Kreatif Prodüksiyon Genel Müdürü Christopher Noey ve dijital enstalasyonu, aynı departmandaki Dijital Prodüksiyonu ve Teknoloji Hizmetleri Kıdemli Müdürü Paul Caro tarafından gerçekleştiriliyor.
Katalog, İlgili Programlar ve Dijital Özellikler
Sergide araştırmacılara ve genel okuyuculara yönelik zengin resimli bir katalog yer alıyor. The Met tarafından yayınlanan ve Yale University Press tarafından dağıtılan kitap, The Met Store’da satışa sunuluyor (ciltli, 65$).
Katalog, Andrew W. Mellon Foundation, Doris Duke Fund for Publications ve Marshall and Marilyn R. Wolf Foundation katkılarıyla hazırlanmıştır.
The Met Sesli Rehber programının parçası olan sesli turlar kiralanabilir (7$, üyeler için 6$, 12 yaşından küçük çocuklar için 5$).
Sesli Rehber, Bloomberg Philanthropies tarafından desteklenmektedir.
Sergi kapsamında 15 Nisan’da Randevusuz Çizim; 10 Temmuz’da Aile Öğleden Sonrası; 11 Mayıs, 31 Mayıs, 15 Haziran, 25 Haziran, 8 Temmuz ve 13 Temmuz’da sergi turları; 26 Mayıs’ta Disiplinlerarası Galeri Sohbeti ve 9–11 Haziran’da bir akademik sempozyumu kapsayan eğitim programları da düzenlenecektir. 15 Mayıs’ta düzenlenecek iki bölümlük Sunday at The Met (Met’te Pazar) bilim ve sanata odaklanacak. Sheila Canby, University of Oxford’da Museum of the History of Science’ın Müdürü Silke Ackermann ile astronomi ve usturlaplar hakkında ve Harvard University, John A. Paulson School of Engineering and Applied Sciences’ta Uygulamalı Fizik Araştırma Görevlisi olan Peter J. Lu ile karmaşık İslami geometrik desenlerin fiziğe uygulanması konusunda bir münazaraya başkanlık edecek. Sonrasında Şahname’den bir hikayenin, sanatçı Hamid Rahmanian tarafından uyarlanan sinematik bir gölge oyunu olan Feathers of Fire (Ateşin Kanatları) sahnelenecek. The Met girişi ile bu programlar ücretsizdir.
6–7 Mayıs’ta Peter Hristoff tarafından iki bölümlük bir Çizim Maratonu yönetilecek. The Met galerilerinde gerçekleştirilecek olan atölye çalışması canlı modeller, sahne malzemeleri ve kostümler içerecek (140$, ön kayıt gerekmektedir; ücrete iki günlük The Met girişi ve malzemeler dahildir).
Haziran 2016’ya kadar The Met’in Misafir Sanatçısı olan Peter Hristoff, sergiye ilişkin kamu programları geliştirmek amacıyla Müze personeliyle birlikte çalıştı. Bu programlar çeşitli katılımcılar için çizim oturumları, galeri sohbetleri ve Metropolitan Museum of Art’ın lise stajyerleri ile Türkiye’deki dokumacılar arasındaki iş birliğini kapsıyor. Hristoff aktif bir sanatçı ve aynı zamanda New York’s School of Visual Arts’ta öğretim üyesidir. Misafir sanatçı uygulaması, The Met koleksiyonu kapsamında çağdaş İslam kültürünün canlılığı, zenginliği ve güzelliğini kutlayan bir dizi programdan biridir.
Sempozyum, Roshan Cultural Heritage Institute ve Soudavar Memorial Foundation’ın katkılarıyla gerçekleştiriliyor.
Metropolitan Museum of Art’ta Pazar programı, Doris Duke Foundation for Islamic Art’ın katkılarıyla düzenleniyor. Feathers of Fire (Ateşin Kanatları), Roshan Cultural Heritage Institute ve Mossavar-Rahmani Fund for Iranian Art’ın katkılarıyla gerçekleştiriliyor.
The Peter Hristoff Artist Residency programları, Doris Duke Foundation for Islamic Art’ın katkılarıyla gerçekleştiriliyor.
Henri Stierlin’in Selçuklu mimarisi ve manzaraları fotoğraflarıyla düzenlenmiş projeksiyonları da sergi boyunca görülebilecek. UNESCO Dünya Mirası Sit Alanı’nda yer alan, İsfahan’daki Büyük Cami’nin kubbelerinin tarihi görünümü de bir bölgenin tavanına yansıtılacak. IsMEO (Istituto Italiano per il Medio ed Estremo Oriente/Istituto Italiano per l’Africa e l’Oriente) Italian Mission for Restoration’dan Eugenio Galdieri tarafından yönetilen bir projenin parçası olarak 1960’lar ve 1970’lerde çekilen fotoğraflar bugün Museo Nazionale d'Arte Orientale“Giuseppe Tucci”de yer alıyor. Ziyaretçilerin beğenisini artırmak amacıyla Blacas ibriğinin ayrıntılı çekimlerinin yer aldığı bir video da çalışmanın yanında gösterilecek.
Projeksiyonlar, Mossavar-Rahmani Fund for Iranian Art’ın katkılarıyla gerçekleştiriliyor.
Sergi ile ilgili bilgilere, Metropolitan Museum of Art’ın web sitesi www.metmuseum.org’dan, Facebook’dan, Instagram’dan ve #CourtandCosmos hashtagi ile Twitter’dan ulaşabilirsiniz.
# # #
13 Nisan 2016
Press resources